Najczęstsze Choroby Grzybowe Zbóż w Polsce i Metody Ochrony -

Choroby grzybowe stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla upraw zbożowych w Polsce, powodując znaczące straty w plonach i obniżenie jakości ziarna. Według dostępnych danych, w latach sprzyjających rozwojowi patogenów grzybowych, straty plonu mogą sięgać nawet 40%. Do najczęściej występujących chorób grzybowych zbóż w Polsce należą septorioza liści pszenicy, septorioza plew, mączniak prawdziwy oraz fuzarioza kłosów. Skuteczna ochrona przed tymi patogenami wymaga kompleksowego podejścia łączącego zabiegi agrotechniczne, dobór odpowiednich odmian oraz ochronę chemiczną. W niniejszym artykule przedstawiono szczegółową charakterystykę głównych chorób grzybowych atakujących zboża w Polsce oraz metody zapobiegania i zwalczania tych patogenów.

Septorioza Paskowana Liści Pszenicy

Septorioza paskowana liści jest jedną z najgroźniejszych i najczęściej występujących chorób grzybowych pszenicy i pszenżyta w Polsce. Choroba ta charakteryzuje się wyjątkowo szybkim tempem rozprzestrzeniania się w uprawach i może prowadzić do znaczących strat ekonomicznych.

Czynnik Sprawczy i Warunki Rozwoju

Chorobę wywołuje grzyb Mycosphaerella graminicola, który rozwija się najintensywniej w specyficznych warunkach pogodowych. Optymalne warunki dla rozwoju septoriozy to chłodne noce (0-14°C) i umiarkowanie ciepłe lub ciepłe dni (14-24°C) przy jednoczesnej wysokiej wilgotności powietrza2. Takie warunki pogodowe są szczególnie charakterystyczne dla polskiej wiosny, co sprzyja rozprzestrzenianiu się tego patogenu w naszym kraju.

Objawy i Szkodliwość

Pierwsze symptomy septoriozy paskowanej liści pszenicy można zaobserwować już jesienią, w fazie krzewienia zbóż. Początkowo mają formę niewielkich, chlorotycznych (żółtawych) plamek na liściach. Z czasem plamy te ulegają nekrozie (obumieraniu tkanek), a na ich powierzchni pojawiają się ułożone koncentrycznie ciemne punkty – zarodniki konidialne grzyba2.

Charakterystycznym objawem choroby, występującym wiosną, są podłużne nekrotyczne plamy ograniczone nerwami liściowymi, tworzące charakterystyczne „paski” z widocznymi ciemnymi punktami zarodników. Przy silnym porażeniu, plamy mogą się ze sobą zlewać, prowadząc do przedwczesnego obumierania liści i zasychania całych roślin2.

Straty plonu spowodowane przez septoriozę paskowaną liści pszenicy są znaczne – w latach sprzyjających rozwojowi patogenu mogą przekraczać nawet 40% potencjalnego plonu2. Choroba ta prowadzi do przedwczesnego zamierania liści, co bezpośrednio przekłada się na ograniczenie fotosyntezy, a w konsekwencji na obniżenie wielkości i jakości plonów.

Septorioza Plew Pszenicy

Septorioza plew pszenicy, znana również jako plamistość brunatna, stanowi kolejne poważne zagrożenie dla upraw zbożowych w Polsce. W przeciwieństwie do septoriozy liści, choroba ta atakuje głównie plewy i kłosy, co ma bezpośredni wpływ na jakość ziarna.

Czynnik Sprawczy i Warunki Rozwoju

Chorobę wywołuje grzyb Zymoseptoria nodorum. Infekcja następuje najczęściej w fazie kłoszenia i kwitnienia pszenicy (BBCH 51-71), gdy panują sprzyjające warunki atmosferyczne – wysoka wilgotność powietrza, umiarkowana temperatura oraz częste opady deszczu3. Patogen może zimować na resztkach pożniwnych, co szczególnie nasila problem w przypadku stosowania monokultury zbożowej.

Objawy i Szkodliwość

Septorioza plew objawia się jako brązowe, wodniste plamy na plewach, które z czasem ciemnieją i mogą obejmować cały kłos. Charakterystyczną cechą pozwalającą na identyfikację choroby są drobne, czarne punkty – piknidia grzyba, widoczne gołym okiem na powierzchni plam3.

Ta choroba grzybowa jest szczególnie szkodliwa, ponieważ prowadzi do:

Pogorszenia jakości i zdolności kiełkowania ziarna
Spadku plonu nawet o 20-30% w sezonach o dużej wilgotności
Trudności w wykrywaniu we wczesnych fazach rozwoju
Przenoszenia patogenu z ziarnem na kolejne pokolenia roślin3

Ze względu na bezpośrednie uszkodzenia części kłosa, septorioza plew ma natychmiastowy wpływ na wartość handlową ziarna, powodując jego niedorozwój, przebarwienia oraz zmniejszenie masy tysiąca ziaren (MTZ).

Mączniak Prawdziwy Zbóż

Mączniak prawdziwy zbóż i traw jest powszechnie występującą chorobą grzybową atakującą wszystkie gatunki zbóż uprawiane w Polsce. Choroba ta może powodować znaczące straty, szczególnie w przypadku wczesnego porażenia roślin.

Profilaktyka i Metody Ograniczania

W ochronie zbóż przed mączniakiem prawdziwym kluczową rolę odgrywa profilaktyka. Do najważniejszych zabiegów zapobiegawczych należą:

Wykonanie terminowej orki i podorywki, które niszczą resztki pożniwne będące źródłem infekcji
Unikanie zbyt gęstego siewu, który sprzyja rozwojowi patogenu
Stosowanie racjonalnego nawożenia azotem, potasem i fosforem
Wprowadzenie do uprawy odmian odpornych lub tolerancyjnych na porażenie
Unikanie sąsiedztwa zbóż ozimych z jarymi4

Mączniak prawdziwy charakteryzuje się obfitym zarodnikowaniem, co stanowi szczególne wyzwanie w jego zwalczaniu. Patogen ten ma zdolność szybkiego namnażania się i rozprzestrzeniania w sprzyjających warunkach.

Ochrona Chemiczna i Biologiczna

Skutecznymi preparatami w ochronie przed mączniakiem prawdziwym zbóż i traw są fungicydy z grupy triazoli, morfolin i imidazoli. Substancje te opóźniają wzrost komórki grzybowej oraz spowalniają tworzenie spor4.

Coraz większą rolę w ochronie przed mączniakiem odgrywają również preparaty stymulujące naturalną odporność roślin. Ich działanie polega na wywoływaniu reakcji obronnych w roślinie, takich jak wydzielanie zwiększonych ilości przeciwciał oraz wzmacnianie fizycznej struktury błony i ściany komórkowej4.

Fuzarioza Kłosów

Fuzarioza kłosów to groźna choroba grzybowa zbóż, która prowadzi nie tylko do zmniejszenia ilości, ale przede wszystkim jakości ziarna. Jest to szczególnie istotne, ponieważ grzyby z rodzaju Fusarium produkują mikotoksyny, które są szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt5.

Choroba ta wymaga szczególnej uwagi ze względu na jej wpływ na bezpieczeństwo żywności i pasz produkowanych ze zbóż porażonych przez fuzariozę.

Kompleksowa Ochrona Zbóż Przed Chorobami Grzybowymi

Skuteczna ochrona zbóż przed chorobami grzybowymi wymaga zastosowania zintegrowanego podejścia, łączącego różne metody i techniki.

Metody Agrotechniczne

Prawidłowe praktyki agrotechniczne stanowią podstawę w zapobieganiu chorobom grzybowym zbóż:

Płodozmian – unikanie uprawy zbóż po sobie
Dokładne przyorywanie resztek pożniwnych, które są źródłem infekcji pierwotnych
Optymalne terminy siewu – zbyt wczesny siew ozimin zwiększa ryzyko jesiennych infekcji
Zrównoważone nawożenie – nadmiar azotu sprzyja rozwojowi wielu chorób grzybowych
Odpowiednia gęstość siewu – zbyt gęsty siew tworzy korzystny mikroklimat dla rozwoju patogenów4

Ochrona Chemiczna

W przypadku septoriozy plew najważniejszy zabieg fungicydowy przypada na fazę BBCH 59-71, czyli na początku kłoszenia i kwitnienia. Zabieg ten chroni nie tylko kłos, ale również górne liście, które mają kluczowe znaczenie dla plonowania3.

Do najskuteczniejszych substancji czynnych w ochronie przed septoriozą należą triazole, takie jak difenokonazol (skuteczny w ochronie zarówno liści, jak i plew, o działaniu interwencyjnym) oraz tebukonazol (działający systemicznie, zapewniający ochronę przed infekcją)3.

W przypadku mączniaka prawdziwego skuteczne są fungicydy z grup triazoli, morfolin i imidazoli. Te substancje działają poprzez opóźnianie wzrostu komórki grzybowej oraz spowalnianie tworzenia spor4.

Stymulacja Naturalnej Odporności Roślin

Nowoczesne podejście do ochrony zbóż przed chorobami grzybowymi uwzględnia również preparaty stymulujące naturalną odporność roślin. Ich działanie powoduje wydzielanie przez roślinę zwiększonych ilości przeciwciał oraz wzmacnianie fizycznej struktury błony i ściany komórkowej4.

Roślina reaguje na patogen akumulacją fitoaleksyn (ciał odpornościowych), uruchamiając swój układ odpornościowy. Komórki zainfekowane są zmuszane do apoptozy – kontrolowanej śmierci komórki, co ogranicza rozprzestrzenianie się patogenu4.

Wnioski i Zalecenia

Choroby grzybowe zbóż stanowią poważne zagrożenie dla rolnictwa w Polsce, prowadząc do znaczących strat ekonomicznych. Najczęściej występujące choroby, takie jak septorioza liści i plew pszenicy, mączniak prawdziwy oraz fuzarioza kłosów, wymagają kompleksowego podejścia w zakresie ochrony.

Skuteczna strategia ochrony powinna uwzględniać:

Stosowanie odpowiedniego płodozmianu i zabiegów agrotechnicznych
Dobór odmian odpornych lub tolerancyjnych na porażenie
Terminowe i prawidłowe stosowanie fungicydów
Wykorzystanie preparatów stymulujących naturalną odporność roślin
Regularny monitoring upraw w celu wczesnego wykrycia objawów chorób

Należy pamiętać, że najskuteczniejsza ochrona to ta, która łączy różne metody i jest dostosowana do konkretnych warunków uprawy, gatunku i odmiany zboża oraz lokalnych warunków klimatycznych. Konsekwentne stosowanie zintegrowanych metod ochrony pozwala na znaczące ograniczenie strat powodowanych przez choroby grzybowe zbóż.

Nasze produkty ochrony roślin dostępne są na naszym sklepie internetowych facoria.pl

Najczęstsze Choroby Grzybowe Zbóż w Polsce i Metody Ochrony

Septorioza Paskowana Liści Pszenicy

Czynnik Sprawczy i Warunki Rozwoju

Objawy i Szkodliwość

Septorioza Plew Pszenicy

Czynnik Sprawczy i Warunki Rozwoju

Objawy i Szkodliwość

Mączniak Prawdziwy Zbóż

Profilaktyka i Metody Ograniczania

Ochrona Chemiczna i Biologiczna

Fuzarioza Kłosów

Kompleksowa Ochrona Zbóż Przed Chorobami Grzybowymi

Metody Agrotechniczne

Ochrona Chemiczna

Stymulacja Naturalnej Odporności Roślin

Wnioski i Zalecenia

Źródła:

Dodaj komentarzAnuluj odpowiedź